DANI ARHITEKTURE 2018 / FILUM 2022
URBAN LIVING ROOMS
_
"Potez Prodor", jedna je od najznačajnijih arhitektonsko-urbanističkih celina grada Kragujevca, nastala u periodu nakon Drugog svetskog rata prema generalnom urbanističkom planu koji je kontinuirano razrađivala arhitekta Jovanka Jeftanović u periodu 1949-1961. Novi gradski centar mišljen je kao "Zeleni prodor"’, što je ujedno bio naziv projekta, sa osnovnom idejom izgradnje humane životne sredine, koji nikada do kraja nije realizovan i planovima iz sedamdesetih godina značajno izmenjen. Od "zelenog prodrora", ostao je samo "prodor".
Uprkos izmenama, "Prodor" predstavlja primer modernističkog urbanizma par exellence - urbanizma velikih poteza kroz brisanje tradicionalih struktura, ali i urbanizma u kome su ideje humanizma i sinteze primenjene kao korektivi modernizma. Nakon sedamdesetih godina 20. veka pretrpeo je značajne koncepcijske i fizičke promene, u tom periodu dolazi do promene paradigme socijalizma kada se uvode i elementi konzumerizma, koji postaje osnov za uvođenje tercijarnih delatnosti u planiranje ,,Prodora’’ što ukazuje na važnu lekciju da su se promene u arhitektonsko-urbanističkim diskursima i praksi dešavale znatno brže nego što su to predviđalo dugoročno planiranje i univerzalni modernizam.
Posledice ovih promena rezultovale su usitnjavanjem i rasparčavanjem poteza, nedovršenim programiranjem javnih gradskih prostora, nedefinisanim zelenim površinama i konačno pozicioniranjem parkinga u centralnom delu, čime je sa onemogućeno nesmetano korišćenje javnog prostora. U periodu od 2018-2023. godine u akademskim i vanakademskim okvirima kroz realizaciju privremenih intervencija u potezu "Prodor" problematizovani su različiti aspekti kvaliteta i iskustva u ovom gradskom prostoru.
U okviru temata URBAN LIVING ROOMS prikazani su projekti, trajne i privremene instalacije koji tretiraju javne gradske prostore u potezu „Prodor“, od kojih su dve realizovane u okviru nivelisane zelene površine kod „Robne kuće“. Prva projektna celina nastala je u okviru raspisanog konkursa „O JAVNIM PROSTORIMA ISPOČETKA“ u okviru manifestacije Dani arhitekture u Kragujevcu 2018. godine, koji su obuhvatali čitav potez. Druga projektna celina odnosi se na projekat realizovan od strane studenata studijskog programa Unutrašnja arhitektura Filološko-umetničkog fakulteta u Kragujevcu, pod nazivom „Fix the broken parts“.
KONEKTOR
autori: Ana Zorić, Miloš Kostić, Jovana Vidakvić, Dezire Tilinger
realizacija: URBANUM
_
OKVIR
autori: Tihomir Dičić, Fedor Jurić, Bogdan Đokić
konceptualno rešenje
_
Ideja transformacije ovog karakteristicnog urbanistickog konteksta, prepoznatog kao dominantno zeleni potez prekinut volumenom robne kuce „Beograd“, zasniva se na naglašavanju ove gradene structure I kulture perioda socijalizma prepoznatljive u karakteru poteza. Intervencija se bazira na dominantno programskoj transformaciji parking zone I zelene zone ispred same robnekuce, koja seca na period bliske istorije, sada prihvatljiviji kroz tzv. retro kulturu. Intervencijom se teži prepoznavanju specificnih aspekata lokacije I stavljanje sadašnjeg nacina korišcenja prostora u korist ideje o kolektivnom. Zatecene površine se ne uzimaju ni automobilima, ni pešacima, vec se kroz predloženi concept njihova kontakta zona prilagodava I jednoj I drugoj grupi korisnika. Parcanje Prodora je urbana situacija u kojoj se prepoznaje arhitektonski I simbolicki potencijal za razumevanje zatecene dinamike I razmere korišcenja javnog prostora, te samim tim I njegove upotrebne vrednosti.
Postavkom lagane montažno-demontažne structure zida izmedu parking I zelene površine, simbolicki se podcrtava ideja prekida zelenog poteza. Strana montažne structure orijentisana ka parkingu, predvidena je za projektovanje filmova socijalisticke epohe, u nameri da generiše bioskop na otvorenom, samim tim I aktivnost i prostornu transformaciju koja seca na taj period. Intervencija podrazumeva preprojektovanje parking zone, tako da automobile budu orijentisani ka samom zidu, odnosno projekciji filma. Druga strana strukture ka samom objektu robne kuce gradi odnos negacije, predstavljajuci vertikalnu baštu nadovezanu na zeleni proctor ispred objekta, cime ograduje zonu za odmor, mali park za relaksaciju I otklon od gradske buke. Dve strane zida, kroz aktivaciju jednog programa nocu I drugog danju, osim što naglašavaju fizicki problem prekida poteza Prodor, doprinose aktivaciji ovog poteza na programskom nivou, kroz inovativne aktivnosti rekreativnog karaktera (gledanje filmova na otvorenom, zelena oaza, galerija na otvorenom), koje u savremenom kontekstu predstavlaju izvesnu atrakciju. U skladu sa temom, projekat predvida I pojedine programme privremenog karaktera, poput muzeja „Zastava“ automobile na otvorenom, kao reminiscencije ekonomskog znacaja grada I reprezentacioni karakter koji predmetni proctor ima. Projektovana instalacija time nije zona razdvajanja, vec projektovanog umrežavanja dela Prodora, gradeci na fragmentarnosti svoj novi urbanisticko-arhitektonski identitet.
REALIZACIJA
_
Intervencija afirmiše nedostatak aktivnih javnih površina u Kragujevcu, kao i odsustvo kulture korišćenja / zaokupiranja istih. Zoniranjem, minimalnim parternim intervencijama i pažljivo postavljenim mobilijrom akcentuju se, pokreću i unapređuju postojeći kvaliteti prostora. Intervencija dekonstruiše postojeću hijerarhiju površina “Prodor-a”, objedinivšiih u jedan kontinualan potez sa usvojenim kvalitetima raznovrsnošću postojećeg stanja. Prometno pešačko kretanje je naglašeno / mapirano kolonadom infrastrukturalnog mobilijara, koji je istovremeno napaja i podstiče korišćenje ranije spomenutih otvorenih javnih površina uzduž čitavog poteza.
Kolonadu formira vertikalni mobilijar, opremljen infrastrukturalnim elementima neophodnim za pokretanje događaja i učestalo korišćenje javnih površina u savremenom kontekstu. Obezbeđuje otvoren / Slobodan pristup integrisan utičnicama, danas neophodnim za svakodnevni život građana, kao i oportunistički alat i za organizovanje spontanih ili organizovanih manifestacija, i događaja svih razmera. (napajanje telefona, vašara, zabavnih parkova, uličnih performansa, itd…). Zvučnik pri samom vrhu mobilijara afirmiše potencijal umetnika, performera i muzičara i deljenje svoje kulture sa opštom javnošću, podstičući samopromotivne i preduzetničke ambicije u sugrađanima (samopromocija lokalnih muzičara, spontano vežbanje svirača n aotvorenom, ozvučenje za manje događaje imanifesacije, bioskope na otvorenom, itd…) Sajle, slične onima na jarbolu, omogućavaju osvajanje vertikalnog prostora, kao događaja za sebe ili kao pozadine za neke veće i prostorno obuhvatnije događaje. (prostiranje platna ili pozadine za potrebe promocija, bioskopa i pozorišta na otvorenom, itd…). Osvetljenje, kao primarna funkcija iznačavanja i podsticanja osećaja sigurnosti u javnom prostoru. Pored “besplatnog” obogaćivanja lepeze mogućnosti studentima i mladim preduzetnicima, intervencija bi mogla sama sebe finansijski opravdati, iznajmljivanje, prostora privatnicima, za samopromociju i sl…
Na primer, jedna od mnogobrojnih (već postojećih) “festivala” kojima bi se kvalitetno unapredili i nadogradili na novoprojektovani “Prodor”, je nacionalno okupljanje dramskih srednjoškolskih sekcija, tradicionalno samovoljno organizovano od strane učenika Kragujevačke gimnazije, praćen nizom pozorišnih predstava i performansa, koja se trenutno izvode u 4 zida. Redefinisani identitet poteza afirmiše “festival” ovakvog karaktera, namenjenih za promociju i druženje u manjim formalnom (neformalnom) ambijentu, omogućavajući prelivanje događaja iz zatvorenog u otvoreni prostor i prizivajući građane da postanu aktivni članovi svoje zajednice i okruženja.
FIX THE BROKEN PARTS!
autori: Danijela Aksić, Nevena Matić, Aleksandar Đukić, Marta Đurić, Andjela Mijatović
mentori: Natalija Bogdanović i Bojana Pašajlić
_
Projekat pod nazivom „Fix the broken parts“ predstavlja produkt međunarodne radionice „New Urban Living Rooms“ organizovane od strane Strand asocijacije iz Beograda pod mentorstvom autora koncepta Manuel Collado Arpia-a iz Madrida. Ideja radionice podrazumevala je preispitivanje tipologije urbanih soba nakon pandemije Covid-19 virusa i prevazilaženje upotrebe prostora za komercionalnu eksploataciju kao što su kafići sa stolovima i stolicama. Produkt novog dizajna trebalo je da simboliše i definiše vezu izmedju dnevne sobe, ulice i
urbane sredine.
Grupa od pet članova studenata druge i treće godine studijskog programa Unutrašnje arhitekture na Filološko-umetničkom fakultetu u Kragujevcu, akademske 2021-22 godine, izvela je projekat „Fix the broken parts“ kao prostornu intervenciju efemernog karaktera u okviru javnog prostora Trga Svetog Djordja. Pomenuta lokacija se nalazi u centru grada Kragujevca nu prometnoj pešačkoj zoni sa nizom prilaza i pristupa i visokom frekvencijom ljudi.
Prostor intervencije je nivelisana kvadratna zelena površina koja je, iako formalno i funkcionalno jasno definisana, dostupna samo ograničenom broju korisnika. Samo se njen obod visine 45cm koristi u svakodnevnom režimu u funkciji sedenja, čime se ograničava korišćenje prostora. Grupa studenata je prepoznala potencijal lokacije koja može da postane definisano urbano zelenilo
grada Kragujevca.
Intervencija „Fix the broken parts“ je prostornog i performativnog karaktera. Formalni nedostaci lokacije uticali su na razvoj programskog i prostornog koncepta intervencije, koji je podrazumevao popravku uočenih nedostataka i oštećenih delova prostora poput zone stepeništa i sedenja. Performativni karakter instalacije podrazumevao je postavljanje segmenata za događaje zajedno sa prolaznicima. Kao produkt ove faze nastale su tipologije dečijeg igrališta i igrališta za kućne ljubimce, dugački sto za igranje društvenih igara, svetlosne instalacije, zid za projekcije edukativnog sadržaja i slično. Materijal koji je iskorišćen za izvođenje instalacije je crvena cigla od opeke standardnih dimenzija 25x12x6,5. Boja i materijal su karakteristični simboli grada Kragujevca. Realizacijom intervencija studenti su kroz vežbu stekli praktično znanje u vezi sa gradnjom upotrebom cigle, koje je bilo značajno za realizaciju narednih projekata.
REALIZACIJA
_